İhtiyari arabuluculuk, tarafların kendi istekleriyle, anlaşmazlıklarını mahkemeye gitmeden önce veya mahkeme süreci içinde, bir arabulucu vasıtasıyla çözmeyi seçtikleri bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. "İhtiyari" kelimesi, bu sürecin gönüllülük esasına dayalı olduğunu ifade eder; yani taraflar arabuluculuğu kendi iradeleriyle seçerler ve sürecin herhangi bir aşamasında çekilme hakkına sahiptirler.

Arabuluculuk, tarafsız bir üçüncü kişi olan arabulucunun yardımıyla yürütülür. Arabulucu, taraflar arasındaki iletişimi kolaylaştırır, onları dinler ve anlaşmazlıklarının çözümüne yönelik çözüm önerileri geliştirmelerine yardımcı olur. Arabulucunun amacı, tarafların kendi çözümlerini bulmalarını sağlamak ve onları bir anlaşmaya yönlendirmektir. Arabulucunun karar verme yetkisi yoktur; yani arabulucu bir hakem veya yargıç gibi bir karar veremez.

İhtiyari arabuluculuk, iş hukuku, aile hukuku, ticari anlaşmazlıklar ve tüketici şikayetleri gibi çeşitli alanlarda kullanılabilir. Bu yöntem, genellikle daha hızlı ve daha az maliyetli olduğu için, mahkeme sürecine alternatif olarak tercih edilir. Ayrıca, tarafların ilişkilerini koruma ve gelecekteki işbirliklerini sürdürme şansını artırır, çünkü süreç daha az çatışmacıdır ve tarafların kendi çözümlerini bulmalarını teşvik eder.